CÁC HÌNH THỨC THANH TOÁN TRONG XUẤT NHẬP KHẨU
Trong hoạt động xuất nhập khẩu, thanh toán quốc tế là một trong những bước quan trọng nhất để đảm bảo quyền lợi của cả người bán và người mua. Việc lựa chọn đúng hình thức thanh toán giúp giảm rủi ro, tối ưu dòng tiền và hạn chế tranh chấp. Dưới đây là tổng hợp đầy đủ các hình thức thanh toán phổ biến nhất hiện nay.
1. L/C (Letter of Credit – Thư tín dụng)
L/C là cam kết thanh toán của ngân hàng cho người bán nếu người bán cung cấp chứng từ phù hợp với quy định trong thư tín dụng.
Các loại L/C thường dùng
- Irrevocable L/C (không hủy ngang – phổ biến nhất)
- L/C at sight – thanh toán ngay khi chứng từ hợp lệ
- Usance L/C – thanh toán sau 30–90 ngày
- Confirmed L/C – ngân hàng khác xác nhận trả tiền (rất an toàn)
- Transferable L/C – chuyển nhượng được
Ưu điểm
- Đảm bảo cao nhất cho cả người mua và người bán.
- Ngân hàng đứng ra cam kết → giảm rủi ro không thanh toán.
Nhược điểm
- Chi phí cao.
- Yêu cầu chứng từ chính xác, dễ bị “trừ lỗi chứng từ”.
Ví dụ thực tế
Một doanh nghiệp Việt Nam xuất khẩu gạo trị giá 1 triệu USD sang châu Phi. Do trị giá lớn và khách hàng mới → yêu cầu thanh toán bằng L/C không hủy ngang trả ngay (Irrevocable L/C at sight).
→ Khi người bán nộp chứng từ đúng yêu cầu, ngân hàng sẽ thanh toán ngay.
2. Thanh toán T/T (Telegraphic Transfer – Chuyển tiền điện tử)
T/T là hình thức chuyển tiền điện tử qua hệ thống SWIFT. Đây là hình thức phổ biến và linh hoạt nhất trong thương mại quốc tế.
Các dạng T/T phổ biến
- T/T Advance (trả trước 100%)
- T/T Deposit (đặt cọc 20–50% + phần còn lại trả sau)
- T/T After Shipment (trả sau khi nhận chứng từ hoặc hàng)
Ưu điểm:
- Nhanh chóng, thủ tục đơn giản.
- Chi phí thấp.
- Phù hợp đơn hàng giá trị nhỏ – trung bình.
Nhược điểm:
- Nếu trả trước → người mua chịu rủi ro.
- Nếu trả sau → người bán chịu rủi ro.
Ví dụ thực tế
Công ty A nhập 2 container linh kiện từ Trung Quốc. Hai bên thỏa thuận:
- Đặt cọc 30% khi ký hợp đồng.
- Trả 70% sau khi nhận bản scan vận đơn (B/L).
→ Giảm rủi ro cho cả hai: người bán yên tâm sản xuất, người mua tránh đóng toàn bộ tiền trước.
3. D/P (Documents Against Payment – Nhờ thu kèm chứng từ)
Ngân hàng chỉ giao bộ chứng từ cho người mua khi người mua thanh toán ngay.
Ưu điểm
- Chi phí thấp hơn L/C.
- An toàn hơn T/T trả sau.
Nhược điểm
- Nếu người mua không trả tiền → người bán khó xử lý hàng hóa tại cảng.
- Vẫn tồn tại rủi ro nhưng ít hơn T/T.
Ví dụ thực tế
Công ty xuất khẩu thủy sản gửi bộ chứng từ qua ngân hàng theo hình thức D/P. Khách hàng muốn nhận hàng → phải thanh toán ngay cho ngân hàng.
→ Giảm rủi ro chây ì thanh toán.
4. D/A (Documents Against Acceptance – Nhờ thu chấp nhận thanh toán)
Người mua ký cam kết sẽ thanh toán vào ngày đến hạn (30–90 ngày) và nhận chứng từ ngay để lấy hàng.
Ưu điểm
- Người mua được trả chậm.
- Chi phí thấp.
Nhược điểm
- Người bán chịu rủi ro cao vì ngân hàng không đảm bảo việc người mua có trả hay không.
Ví dụ thực tế
Nhà phân phối lâu năm nhập hàng từ nhà máy Hàn Quốc theo điều khoản D/A 60 ngày.
→ Họ lấy hàng về bán trước, xoay dòng tiền rồi mới thanh toán → có lợi cho người mua nhưng rủi ro cho người bán.
5. Open Account (Ghi sổ – Mua trước trả sau)
Open Account là gì?
Người bán giao hàng trước, người mua thanh toán sau 30–90 ngày → tương tự bán chịu.
Ưu điểm
- Giúp người mua dễ chốt đơn, mở rộng thị trường.
- Quy trình đơn giản.
Nhược điểm
- Nguy cơ không thanh toán cực cao.
- Người bán dễ bị chiếm dụng vốn.
Ví dụ thực tế
Công ty mẹ ở Nhật cho công ty con tại Việt Nam nhập hàng theo hình thức trả sau 60 ngày → phù hợp vì mối quan hệ nội bộ và độ tin cậy cao.
6. Các hình thức khác
6.1. Cash in Advance (Thanh toán 100% trước)
Người mua thanh toán toàn bộ trước khi giao hàng.
→ Rất an toàn cho người bán, rủi ro cho người mua.
→ Thường áp dụng khi đối tác mới, đơn hàng nhỏ.
6.2. Consignment (Gửi bán)
Người bán gửi hàng cho người mua bán giúp. Khi hàng bán được thì mới thanh toán.
→ Phổ biến với hàng tiêu dùng, hàng test thị trường.
6.3. BPO (Bank Payment Obligation)
Cam kết thanh toán điện tử giữa hai ngân hàng.
→ Độ an toàn trung bình, chi phí thấp hơn L/C.
Kết luận
Việc lựa chọn hình thức thanh toán phù hợp trong xuất nhập khẩu phụ thuộc vào mức độ tin cậy, giá trị đơn hàng, và khả năng tài chính của hai bên. Hiểu rõ ưu – nhược điểm của từng phương thức giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro, tối ưu dòng tiền và đảm bảo giao dịch quốc tế diễn ra suôn sẻ.
